IDENTITEIT  (juli 2009)

over etiketten

"Piet is homo" betekende in mijn jeugd dat Piet wat gracieuzer liep en wat anders intoneerde dan zijn buurman Jan. Tenzij Jan ook homo was. En Piet droeg een polstasje en een oorringetje. We wisten wat we hadden aan Piet.

Henk was Surinamer, dus hij sprak met een Surinaams accent en was nog niet zo lang in Nederland. Achmed kwam uit Turkije, dus hij sprak nauwelijks Nederlands en deed ongeschoold, meestal vies werk. David was joods en... ja, wat en?

 

Daar begon het al. Was David een gelovige jood of een afstammeling van het Joodse volk? En wat zei het over hem, dat etiket? Dat hij mooi viool speelde en dat een deel van zijn familie in de oorlog was vermoord? En zo ook met katholieken, wat zei het? Op vrijdag geen vis eten, drie keer per jaar naar de kerk of elke zondag?

 

Alle etiketten zijn waardeloos geworden. Juist hetero's dragen nu oorringetjes, Surinamers spreken soms onvervalst Maastrichts of Meppels. Wat we Marokkanen of Turken noemen zijn vaak geboren en getogen Nederlanders met zwaar Amsterdams, Rotterdams of Nijmeegs accent en je ziet ze in toenemende mate op universiteiten of in hoge politieke en ambtelijke functies. Ik ken een banketbakker die ingenieur is.

 

Als iemand zegt dat hij joods is, gereformeerd, moslim, homo, huisschilder of Indisch sta ik dus met lege handen. Mijn vooroordelen zijn zinloos geworden, mijn beelden zijn per definitie achterhaald. Ik kan hooguit vragend kijken en zeggen: "Ja...?" De zuilen bestaan niet meer of ze hebben hun traditionele betekenis verloren. We bewegen ons in een samenleving van individuen die vaak zelf hun identiteit niet meer kennen.

 

Krampachtige pogingen de oude identiteiten te handhaven zijn gedoemd te mislukken. De hoofddoekjes zullen tijdelijk zijn, de lange rokken in de Alblasserwaard worden vanzelf broeken. Enerzijds lijken we daardoor stuurloos, we hebben weinig houvast meer, anderzijds dwingt het ons ieder mens als individu te zien en individueel te beoordelen. Dat is winst.

 

Die "debiele homofiele joodse neger" (Kabaret Ivo de Wijs) is een seksueel diverse niet-westerse uit de oud-testamentische traditie stammende andersgekleurde man met mogelijkheden geworden. Hij bestaat niet meer.