ONDERDUIK (augustus 2004)
over keuzes
Stel, u kent een jonge homoseksueel die als uitgeprocedeerd asielzoeker terug moet naar een land waar hij bij aankomst wordt opgepakt en gevangen gezet. Hij moet weg omdat zijn papieren niet in orde zijn, of omdat een ambtenaar zijn verhaal niet gelooft, en omdat het land van herkomst officieel geen homo’s vervolgt. Maar u weet wel beter. U weet zelfs dat hij kans loopt gemarteld te worden, vermoord misschien. Wat doet u? Helpt u hem onderduiken?
De documentairemaker Willy Lindwer uitte enkele maanden geleden zijn boosheid over de houding van de Nederlanders in de tweede wereldoorlog. Hij nam het ze kwalijk: de machinisten die de treinen vanuit Westerbork reden, de politiefunctionarissen die de joden ophaalden, de ambtenaren die hun gegevens ter beschikking stelden. Ze hadden niets gedaan om de systematische moord tegen te gaan. Ze hadden zelfs meegewerkt, want ze moesten toch ook hun brood verdienen, ze hadden hun gezinnen en als zij het niet deden, deed een ander het wel.
Maar u? Wat doet u? Niets denk ik, net als ik. Uw huis leent zich niet voor een onderduiker, want uw doorzonwoning heeft geen zolder. En de minister zal toch wel weten wat ze doet. De ambassade ter plekke houdt heus ook een oogje in het zeil. Anderen zijn veel beter in staat iemand in huis te nemen. U moet aan uw baan denken en bent trouwens veel te weinig thuis, u heeft zo’n jongen niets te bieden.
En wat zegt u later, als blijkt dat hij inderdaad is teruggestuurd en als daarna niemand meer iets van hem vernomen heeft? Als de regering van zijn land zegt dat hij met onbekende bestemming verdwenen is? Als blijkt dat er meer homoseksuelen in zijn land spoorloos zijn?
Dan zegt u: wij wisten niet dat het zo erg was. Wij vertrouwden onze overheid. We hadden misschien hem kunnen helpen, maar daarmee was de toestand in zijn land niet verbeterd. En ach, hier had hij ook geen toekomst gehad.
U en ik, we zijn geen haar beter dan de Nederlanders die de joden lieten afvoeren zonder een poot uit te steken. We denken allemaal in de eerste plaats aan ons eigen hachie en we sluiten onze ogen.
Wat zegt u? Deze tijd niet vergelijken met de tweede wereldoorlog? Toen was er hier sprake van systematische vervolging van bepaalde groepen. Natuurlijk. De verschillen kan ik ook bedenken. Maar wat doen we met de overeenkomsten?
