OLDEMARKT  (februari 2000)

over een voorlichting in 1976

Vandaag hoorde ik een bandopname van bijna 24 jaar geleden. Het was een destijds provisorisch opgenomen bandje, nu door nijvere jongeren technisch bewerkt en op cd gezet. Wat ik hoorde, was ruim 130 minuten uit mijn leven, ver weg en toch zo dichtbij.

 

Op 22 september 1976 gaven pater Toon van Heusden, mijn vriend Rob Essers en ik een voorlichting over homoseksualiteit aan de Katholieke Plattelandsvrouwen in Oldemarkt (Overijssel)*. We deden dat geregeld: de pater hield een inleiding en Rob en ik beantwoordden vragen. De entourage was zelden verrassend: je kwam in een zaaltje achter een café of in een dorpshuis. Meestal zaten de dames achter losse tafeltjes met scheve kleedjes, waarop doorgaans een klein vaasje met drie bloemetjes stond. Bij binnenkomst koffie (soms al in de pot van melk voorzien: éen smaak al goed), na de pauze fris of, voor de waaghalzen, iets met alcohol.

 

Vaak begon de bijeenkomst met gebed. De voorzitster smeekte Gods zegen af over de avond en daarna mocht de pater, die in een lezing van bijna een uur alle zekerheden van de dames onderuithaalde.

Let wel, we spreken van 1976! De meeste aanwezigen hadden nog nooit een homo in het echt gezien en van de tv kenden ze alleen Albert Mol. Als je binnenkwam, werd het ook steevast stil; de dames monsterden zorgvuldig hoe je bewoog en wat je aan had. En de bestuursleden die je een hand gaven, probeerden zo krampachtig gewoon te doen dat het water je in de liezen liep.

 

Na de pauze werden er vragen beantwoord die de dames anoniem op briefjes hadden geschreven. Na drie voorlichtingen (en ik denk dat we er misschien wel honderd gedaan hebben) kon ik blind de vragen voorspellen. Geheide tophits waren: hoe hebben jullie elkaar leren kennen, wat vonden jullie ouders ervan, dragen jullie wel eens een jurk, hoe doen jullie het, vind je het niet erg dat je geen kinderen kunt krijgen, en wie is nou het mannetje en wie het vrouwtje? Kortom, de vragen die Harry Mens nog steeds aan Henk Krol stelt en waarvan de meeste op voorlichtingen nog immer actueel zijn.

 

Hoe kleiner het dorp, des te groter was de opkomst; sommige nooit ontdekte vlekken op de kaart hadden afdelingen met honderd of meer dames. Maar ze waren niet achterlijk, die plattelandsvrouwen. Integendeel, ze hadden maandelijks dit soort avonden en ik denk dat ze zich vaker en intensiever met controversiële onderwerpen (abortus, seks voor het huwelijk, ongehuwd samenwonen, drugs) bezig hielden dan haar seksegenoten in het randstedelijke westen. Maar ja, die wisten alles al.

 

Doorgaans gingen we vrolijk weg. We zorgden ervoor dat er bij de voorlichting veel te lachen viel en de dames vonden ons meestal aardig. We hadden hun eigen zoons kunnen zijn. Toen mijn vriend en ik elkaar op zo'n dag precies een jaar kenden (het zal te Megchelen in de Achterhoek geweest zijn) kregen we van een mevrouw een tientje toegestopt.

Hoewel ik niet veel illusies koesterde over de effecten op lange termijn, bezwoeren de dames ons meestal eenstemmig dat ze het vanaf nu allemaal heel anders zagen en dat ze het aan man en kinderen ook duidelijk zouden maken. Blij en dankbaar, dat waren we allemaal.

 

Sinds 1976 is er veel veranderd, mede dankzij Albert Mol (jawel!) en dankzij moedige mannen als Pater van Heusden die tegen de traditie in hun nek uitstaken en een nieuwe waarheid verkondigden. Toch komen moderne voorlichters op scholen nog altijd dezelfde vooroordelen tegen en de noodzaak de onterechte vanzelfsprekendheid van heteroseksualiteit bespreekbaar te maken blijft voor iedere generatie onverminderd aanwezig.

 

Het luisteren naar die oude opnames maakte me weemoedig. Opeens was ik terug in die zaal in Oldemarkt; ik zag de beelden, ik rook de geur van het zaaltje waar eergisteren nog een bruiloft was gevierd, en ik voelde de spanning van het optreden.

Vierentwintig jaar verdwenen opeens, ik stapte zo in het moment, en tegelijkertijd was het zo ver weg. Er is zoveel gebeurd in de tussentijd. Toon van Heusden is in 1993 als 83-jarige overleden. De relatie met Rob is nogal veranderd en alles is anders gelopen dan ik me toen had voorgesteld. Tweeëntwintig was ik nog…

 

O ja, sommige afdelingen van de plattelandsvrouwenorganisatie kwamen maandelijks bijeen als het volle maan was. Nee, niet met de bezem. De volle maan maakte het gemakkelijker over onverlichte landweggetjes te fietsen. Tegenwoordig komen ze zonder twijfel allemaal met de eigen tweede auto. En gelijk hebben ze. Zouden ze er trouwens nog wel zijn, onverlichte landweggetjes?

 


*) de Werkgroep Voorlichting van het COC Nijmegen overweegt dit en ander historisch materiaal tegen kostprijs aan geïnteresseerden ter beschikking te stellen: postbus 552, 6500 AN  NIJMEGEN

 

nieuwste column overzicht