VIEZE WOORDEN  (mei 1999)

over taal en emancipatie

Een flikker is volgens het woordenboek iemand die niet te vertrouwen is, een oplichter. Ook is het een lichtzinnig persoon. En in toegespitste zin is het een homoseksuele man.

Volgens de etymologie, de leer van de herkomst der woorden, zou het een klanknabootsend woord zijn, gevormd naar het woord ficken (neuken) en frik, zeventiende-eeuws voor lul.

Ook wordt beweerd dat het Zweedse woord flicka (meisje), meegebracht door Zweedse zeelieden, de bron van herkomst is. Vrolijker is de gedachte dat de flikken van chocola, die zo mooi lepeltjesgewijs in een doosje liggen, de oorsprong van onze geuzennaam zijn.

 

Een mietje, gevormd als afleiding van sodomieter, is eveneens een homoseksuele man, maar (met de bijgedachte aan de vrouwennaam Mie of Miet) een man met een vrouwelijke inslag.

 

Mietje en flikker, het waren verboden woorden in mijn jeugd. Een goeie flikkerij dat mocht je wel zeggen, maar dan had je het over een lucratief handeltje, net geen oplichting, maar toch...

 

In de tweede helft van de jaren zeventig werden zowel mietje als flikker binnen de homobeweging opgewaardeerd. De Rooie Flikkers, actievoerders die provocerend optraden door jurken te dragen en zich met kinderwagens onder het zaterdagse winkelpubliek te begeven, noemden hun actieblad Mietje.

Het was een manier om je tegenstanders een wapen uit handen te slaan: je ontdeed de scheldwoorden van hun emotionele lading door ze zelf te gebruiken.

 

Nu, aan het eind van de jaren negentig, zien we een nieuwe ontwikkeling. Een hoge militair verklaart zonder blikken of blozen dat onze F-16-piloten geen mietjes zijn. Daarmee zegt de man niets over hun seksuele voorkeur. Hij geeft aan dat het echte kerels zijn, en geen watjes.

Ook jongeren hoor je zonder enige bijgedachte spreken over mietjes. Heteroseksuele mannen kunnen mietjes zijn. De homo's zijn het woord weer kwijt.

 

Tegelijkertijd hoor ik in toenemende maten het woord flikker gebruiken in uitdrukkingen als flikker op en ben je besodeflikkerd? Vroeger hoorde je mensen zulke woorden nog wel eens inslikken in het gezelschap van homo's, maar ook het woord flikker is niet meer van ons.

 

Je zou kunnen denken dat deze taalverandering een gevolg is van de geslaagde homo-emancipatie. Homo's worden niet bij uitstek meer gezien als zachte eitjes en een homo is zeker geen oplichter meer, iemand die zich illegaal gedraagt of zich onttrekt aan de algemeen geaccepteerde handelswijzen.

Beide beweringen zijn redelijk waar, al kunnen ze nog wel enige nuancering gebruiken. Ik wijt de taalverandering echter aan iets anders.

 

In de jaren zeventig was onder homomannen het polstasje populair. Ook de oorring en het oorknopje waren exclusief voor homomannen. Maar het duurde niet lang of de hetero's namen het over. Emancipatie? Nee, gezonken cultuurgoed. Wat in een maatschappelijke bovenlaag zijn oorsprong heeft, zakt na verloop van tijd door naar de onderliggende sociale lagen, zij het in een getrivialiseerde vorm.

Daarom dragen heteromannen uit het volk bij voorkeur twee oorbellen en dan ook nog van het formaat dat vroeger alleen bij Zwarte Pieten voorkwam.

En zo gaat het met alles. Met make-up, met eau de toilette, met strakke spijkerbroeken, met geverfd haar, met gebloemde bloesjes, met ringen en armbanden, met naaktstrandbezoek, met elkaar kussende mannen: waar je vroeger je "soortgenoten" aan herkende (en waar ze om nageroepen of in elkaar geslagen werden), wordt in toenemende mate kenmerkend voor hetero's. Homo's eerst en dan de rest.

 

Nu wij de woorden flikker en mietje van hun zwaarste lading ontdaan hebben, worden ze weer in de heterosamenleving geïntegreerd. Je kunt het niemand kwalijk nemen, taal is van ons allemaal, maar het is wel een geraffineerde strategie om homoseksualiteit weer onzichtbaar te maken. Homo's die zichtbaar willen zijn om hun verworven rechten te bewaken en om niet in de assimilatie ten onder te gaan, zullen telkens iets nieuws moeten verzinnen, in uiterlijk, in gedrag en in taal.

 

Kunnen die hetero's dan nooit eens van ons afblijven?!