ERGERNISSEN  (april 1998)

over alledaags ongemak

Het leven hangt van duizend kleine ergernissen aan elkaar en je moet al van een heel zonnige natuur zijn om zelfs de mooiste lentedag ongeschonden door te komen. Troost is er weinig. Ja, de liefde, zolang zij duurt. Vergetelheid is te vinden in seks, drank of andere drugs. En verder wil inzicht nog wel eens helpen, want inzicht leidt tot begrip, en wie begrijpt staat boven de ellende aller dingen.

 

Dit is ongeveer, kort samengevat, de inhoud van de jongste publicatie van de Zwitserse psychologe dr. Ulrike Schwenk (Bern, 1938). In de Nederlandse vertaling heet haar boek "Het alledaagse-ergernissensyndroom", en het heeft als ondertitel "de duizend dingen die ons alle dagen plagen". Mevrouw Schwenk heeft iets groots verricht. Niet alleen is haar boek een uiterst vermakelijke opsomming van de vele herkenbare ergernissen die ons dagelijks belagen, maar ook geeft zij een nuttige indeling in categorieën en tips ter bestrijding van het leed dat ergernissen heet. En inderdaad, inzicht helpt. Het helpt je om de dingen soms met een glimlach af te doen of schouderophalend je weg te vervolgen, zonder dat de adrenaline je de rest van de dag op de hielen zit.

 

Ulrike Schwenk onderscheidt drie hoofdcategorieën. De eerste is wat zij noemt de "Schuldeloze Eigen Onhandigheid" (SEO). Vindt u het ook zo'n toer om bij de groentenafdeling van uw supermarkt die plastic zakjes open te krijgen? (Of bij u thuis de vuilniszak?) Wat u ook friemelt, trekt, blaast of wrijft, uw zakje blijft gesloten als was het vacuüm getrokken, terwijl dat van uw buurvrouw al lang open is. We ergeren ons hieraan, maar het is de mildste categorie, omdat we onszelf in onze onhandigheid ook wel weer aandoenlijk vinden. Zolang het maar niet te zeer opvalt.

 

Ernstiger is het gesteld met de categorie van het "Bewust Toegebracht Leed" (BTL). Hieronder rangschikt mevrouw Schwenk het gebruik van GSM-telefoons en laptops in de trein, het verschijnsel telemarketing, muziek in liften en openbare ruimtes, en daklozenkrantverkopers die geld vragen om nieuwe kranten in te kunnen kopen. Behoorlijk ergerlijk allemaal, maar het leed in deze categorie is aan mode onderhevig (het verschijnt en het verdwijnt) en vaak ook wennen we eraan zodat we het na verloop van tijd niet meer opmerken.

 

Tot gekwordens toe kunnen we echter geplaagd worden door de "Algemene Onbekrompen Domheid" (AOD). Moeders die hun driejarigen lachend toestaan met zo'n mini-winkelwagentje door de supermarkt te rausjen en daarbij de winkelende volwassenen gevoelig tegen de hielen te rijden. Hondenbezitters die het hilarisch leuk vinden als hun rottweiler zijn slijm in jouw kruis staat te wrijven. Of bejaarden die bij pinautomaat of loket uitgebreid de inhoud van al hun tassen, jassen en binnenzakken herschikken alvorens plaats te maken voor de volgende uit de rij wachtenden achter hen.

 

Ik kan u het boek van Ulrike Schwenk van harte aanbevelen (uitgeverij Beinema, Aarlanderveen), maar niet dan nadat ik een enkel woord van kritiek geuit heb. Mevrouw Schwenk besteedt ten onrechte bijzonder weinig aandacht aan wat ik de categorie "Modieus Verbale Hysterie" (MVH) zou willen noemen: het is louter verbaal en iedereen doet het opeens. Caissières die je van vroeg tot laat volstrekt ongeïnteresseerd "een prettige dag verder" toewensen, of van woensdag tot en met zaterdag "prettig weekend" zeggen. Intelligente mensen die opeens massaal spreken van "ik ben paranoia" als ze paranoïde bedoelen (ze zeggen toch ook niet "ik ben achterdochtigheid"). En plotseling zegt iedereen "er mist iets" in plaats van "er ontbreekt iets" of "ik irriteer me" in plaats van "ik erger me" (iets kan irriteren, maar "zich irriteren" is geen bestaand werkwoord).

 

Het nieuwste en het ergste in deze categorie is echter zonder twijfel de neiging van mensen om ongevraagd andermans zinnen af te maken. Je wilt zeggen: "En ik denk dat ik dat ik dan om half elf maar naar huis ga" en al bij "maar" vult je gespreksgenoot aan "naar huis ga". Je wilt zeggen: "De paarse coalitie heeft zich met betrekking tot de openstelling van het burgerlijk huwelijk buitengewoon laf opgesteld" en al bij huwelijk valt je partner in met: "buitengewoon laf opgesteld". Je wilt zeggen: "Hé, jij bent leuk, zou je misschien..." en voor je het weet..., ach vult u ook zelf maar in. U kunt het vast beter dan ik.