PRATEN  (juni 1997)

over emancipatie en overdosering

Als je er maar over kunt praten, dan ben je al een heel eind verder. Als je ouders maar met je in gesprek blijven, dan accepteren ze op den duur je homoseksualiteit wel. Als we maar voorlichting kunnen geven op de scholen, dan komt de integratie vanzelf. Als we maar met de moslims rond de tafel kunnen gaat zitten... etc. etc. etc.

 

Is dat nou eigenlijk wel waar? Natuurlijk, praten lost meer op dan zwijgen, zeker in het begin. Wie geen informatie krijgt, kan geen standpunt bepalen. Wie geen argumenten hoort, kan de meningen niet wegen. Maar als die ouders, schoolleiders, moslims en andere gesprekspartners niet over de brug komen, niet wensen te respecteren wat anders is dan zij of dan wat zij zouden willen zien, niet willen erkennen dat tolerantie betekent juist datgene wat je moeilijk accepteert een gelijkwaardige plaats in de samenleving toe te kennen, dan kun je praten tot je erbij neervalt.

 

De Nederlandse homo-/lesbische beweging is niet weinig drammerig. We publiceren, confereren, demonstreren, debatteren, manifesteren, informeren en protesteren dat het een aard heeft. En dat is maar goed ook, want zonder dat hadden we niet bereikt wat er in de Nederlandse samenleving tot stand gebracht is als het om emancipatie gaat. Maar in al dat gepraat zit ook een gevaar, namelijk het gevaar van de overdosering. En het gevaar van de tegenreactie.

 

Sterven en geboren worden

Laten we eens naar een ander onderwerp kijken. In Nederland is de afgelopen decennia een grote cultuuromslag ontstaan met betrekking tot het denken over leven en dood. Hoe ging dat vroeger? Dood en leven behoorden tot de almacht van God. Wij wikten tot we een ons wogen, maar God beschikte. Over de dood spraken we alleen in de kerk en rond een sterfgeval. Het nieuwe leven aanvaardden we in dankbaarheid, als het de Heere behaagd of een condoom het begeven had.

Onder invloed van de voortschrijdende wetenschap konden we in deze eeuw opeens aan het reguleren slaan. We konden het de conceptie verhinderen en het sterven uitstellen. Een klein beetje God werden we al. Vervolgens konden we de conceptie zelf tot stand brengen, in het laboratorium, en begonnen we te denken over het zelf bepalen van het tijdstip van overlijden.

Het onontkoombare gevolg van het een en ander was dat we God niet meer nodig hadden (die euthanaseerden we dus, zoals Nietzsche al voorzien had) en zelf steeds gemakkelijker begonnen te denken over dood en leven. Het enkele feit dat de techniek ons van de middelen voorzag en het taboe daardoor bespreekbaar was geworden, leidde ertoe dat de grenzen van het ethisch handelen almaar werden opgerekt.

Dat mensen met toenemend gemak de dood van anderen ter hand nemen, of het nu gefnuikte echtelieden zijn, mededogende verpleegkundigen, schattige artsen of zwangere vrouwen die nu even niet maar over een half jaartje weer wel... zijn de uitwassen van het feit dat het denken over de dood van de traditionele verboden ontdaan is.

 

De ruimte die door deze ontwikkeling in onze Nederlandse cultuur gekomen is, kunnen we gerust als een verworvenheid beschouwen. Maar er zijn grenzen. Als we abortus en euthanasie niet aan strenge regels ondergeschikt maken, zal het aantal uitwassen toenemen en zullen fundamentele waarden rondom leven en dood in het geding komen.

 

Terugslag

De progressieve denkers en doeners voor wie de grenzen niet ruim genoeg kunnen zijn, lopen het risico door te veel te willen een zwarte reactie op te roepen. Doorpraten, doordrammen, doordemonstreren - abortus gratis, zonder doktersvoorschrift en de pil van Drion verkrijgbaar bij de kassa van het Kruidvat - het zou wel eens kunnen leiden tot een terugslag in de bereikte liberalisering, niet alleen vanuit de oude en nieuwe Nederlandse fundamentalistische kringen, maar zeker ook vanuit Europa.

 

En nu weer over homoseksualiteit. Ook daar geldt dat te veel willen binnenhalen - een heterosamenleving met de oude middelen blijven bestoken en Nederland zien als een toverbal die van het vertrouwde oranje naar een nieuw en blijvend roze moet verkleuren - de tegenkrachten wel eens zou kunnen bundelen en de reactie zou kunnen versterken.

 

Doen

Ik denk daarom dat we de komende jaren in afnemende mate moeten ouwehoeren en demonstreren, maar ons vooral zichtbaar moeten maken in de dagelijkse praktijk, zonder commentaar. Massaal lid worden van de politieke partijen, de gemeenteraden, provinciale staten en eerste- en tweede-kamers bevolken. Zichtbaar aanwezig zijn in de top van het bedrijfsleven, op scholen en in de media, zonder commentaar. Het bijzondere van de homo-/lesbische leefsituatie het bijzondere laten zijn, en het vanzelfsprekende van die bijzonderheid tonen. Zonder commentaar. Na de zomer beginnen we. Veel mooi weer gewenst.