SEKS  (oktober 1995)

over Ton Kors'  De tijd van Anton de Lange

Een mens zijn lust is een mens zijn dood. Zo gaat dat tegenwoordig. Omdat ik het ten behoeve van een bibliotheekinstelling moest recenseren, las ik onlangs Ton Kors' meer dan 500 pagina's dikke roman De tijd van Anton de Lange. Kors was journalist, o.a. bij de Nieuwe Revu, en stierf aan de gevolgen van aids. Meer dan 400 pagina's van zijn boek besteedt hij aan de beschrijving van de seksuele avonturen van  zijn in Amsterdam wonende hoofdpersoon Anton.

Er zijn allerlei redenen om aan te nemen dat Kors' boek een sterk autobiografische inslag heeft. Het realisme van de beschrijvingen liegt er dan ook niet om. Sade, Reve, Pasolini - ze schrijven mierzoete sprookjes vergeleken bij Kors. Ik geloof niet dat ik helemaal vreemd in de wereld sta, maar Kors' weergave van bloederige en strontomgeven fistfuckscènes, zijn verhalen over het bewerken van iemands pisbuis met steeds dikker wordende metalen staven, sommige voorzien van een kromming zodat er ook lekker in de blaas gepulkt kan worden, kon ik moeilijk met volle overgave tot mij nemen.

 

Het boek van Ton Kors is - met alle respect voor iemands seksuele voorkeuren - een vies boek. Niet in ethische zin, maar in esthetische zin. Kors' boek is ook verontrustend. Het is goor, overdonderend, extreem, schokkend. En: het dwingt je tot een standpuntbepaling. Aanvankelijk was het mij niet duidelijk wat de auteur met het boek wilde. Als voorlichtingsboek werkt het voor velen waarschijnlijk averechts. Ten behoeve van de homo-emancipatie valt er ook geen heil van te verwachten, integendeel. Voor porno is het veel te weinig clichématig en als literair werk blijft het onder de maat. Wat overblijft, is dat Kors een journalistiek boek geschreven heeft, geheel in de stijl van de Nieuwe Revu: spectaculair, spraakmakend, superrealistisch en de overdrijving niet schuwend. Het is alsof hij zegt: "Hier is het, mijn leven; zo was het en ik ben eraan gestorven. Trek zelf je conclusies maar."

 

Wie je ook spreekt, ze hebben het boek allemaal in éen adem uitgelezen. Maar ik hoorde nog niemand die het prachtig vond. Toch kon Kors wel schrijven. Zijn verslagen van zijn reis naar Amerika, van de gesprekken met zijn moeder, van de aftakeling van zijn vrienden, van zijn verlangen naar een echte liefde, een nummer éen, zijn mooi en ontroerend. Ze maken echter nauwelijks 100 van de 500 pagina's uit. Daardoor komt de nadruk wel erg sterk te liggen op de seksuele kanten van het verhaal en de rest vormt geen tegenwicht dat het boek in balans brengt. Dat kan geen toeval zijn.

Ton Kors heeft bewust de seksualiteit in zijn roman verontrustend willen maken. En niet het seksuele extremisme is schokkend, maar de spiegel waardoor Kors ons laat kijken naar onze eigen omgang met lust en leven, met ziekte en dood.

 

Daarmee is aids het belangrijkste thema van dit boek geworden. De hoofdfiguur heeft het, net als bijna al zijn vrienden. Amsterdam heeft het, zou je haast denken. Anton de Lange weet heel goed wat safe sex is. Maar hij is verslaafd aan het ondergaan van steeds heviger prikkels, en gelukkig voor hem zijn er meer zo, want zonder anderen zou hij zijn lusten maar zeer ten dele kunnen uitleven. De Lange fist en laat zich fisten, waarbij bloed en stront rijkelijk stromen. Sommige van zijn minnaars verslinden de gecombineerde brij en De Lange weet en ziet wat er gebeurt. De Lange komt safe klaar in sauna's en darkrooms, maar als dan een onbekende zijn nog van sperma druipende pik schoonlikt, laat De Lange het gebeuren. De Lange neukt in het park en als een minnaar hem belet zich terug te trekken vóor hij ejaculeert (alsof je dan wel veilig bezig zou zijn), spuit hij zijn giftige zaad in diens darmen. Anton de Lange weet, in naam van Ton Kors, dat naarmate de verslaving aan seks groter wordt, naarmate de duisternis, de anonimiteit en het extremisme van de lust toenemen, de kansen op onveilige seks evenredig stijgen. Hij weet het, hij betreurt het, maar hij accepteert het. Dat is de moraal van de tijd van Anton de Lange, een tijd waarin niets er meer toe doet, waarin toch iedereen crepeert, een tijd waarin alleen de leus nog geldt: "Eigen lust eerst".

 

Ton Kors was journalist. Een goede journalist. Zijn portret van onze tijd is meedogenloos. En safe seks is alleen iets voor burgertrutten die eens per jaar vreemd gaan. Daarom is dit boek schokkend en verontrustend. De rest is kinderspel.